[BBA 2013] Gemeentelijke Administratieve Sancties

bba-logo-smallIn de aanloop naar de Big Brother Awards 2013 publiceren we vanaf nu dagelijks een bijdrage over één van de kandidaten. Deze bijdrage is van de pen van criminologe Daphné Brainard. Nu de GAS-boetes net verhoogd en verjongd werden, is dit een meer dan actuele bijdrage. Tijd om alles nog eens op een rijtje te zetten.
Stemmen op deze of een andere kandidaat kan nog tot 23 mei. De uitreiking vindt plaats op 30 mei in de Vooruit in Gent.

Een GAS-boete opgelegd krijgen omdat je wat kruimels morst op de trappen van een kerk? Een GAS-boete krijgen omdat je een sneeuwballengevecht houdt? Vanuit je auto naar iemand wuiven en een GAS-boete opgelegd krijgen? Je kan het zo gek niet bedenken of je kan er een GAS-boete voor krijgen! Men wil mensen, en liefst de gehele samenleving, op zo’n manier beheersen en controleren dat elke afwijking in de kiem wordt gesmoord. Door dergelijke controle verliezen we steeds meer vrijheid en dringt de overheid steeds meer binnen in onze persoonlijke levenssfeer. Laten we deze nieuwe Big Brother toe in ons leven of zeggen we volmondig “GAS? Nee bedankt!”?

Wat zijn GAS?

Het acroniem GAS staat voor Gemeentelijke Administratieve Sancties. De wet van 13 mei 1999, gewijzigd in 2004 en 2005, stelt de lokale besturen in de mogelijkheid om vormen van ‘openbare overlast’ en ‘kleine criminaliteit’ aan hun plaatselijke politieverordeningen toe te voegen en zelf administratief af te handelen. Aanvankelijk mochten alleen inspecteurs en agenten van de politie inbreuken op de GAS-wet vaststellen en daarna bepaalde een gemeenteambtenaar de sanctie. In 2001 werd die bevoegdheid uitgebreid en sindsdien ook toebedeeld aan de gemeentesecretaris, een gemeente- of provincieambtenaar, met een masterdiploma als enige vereiste. In 2005 volstond zelfs een diploma lager onderwijs al. Bovendien stond in de oorspronkelijke wet dat de ambtenaar die de boete oplegt, niet dezelfde mag zijn als degene die de strafbare feiten vaststelt. In 2005 werd dat zinnetje uit de wet geschrapt, met een flagrante schending van de scheiding der machten als gevolg. Met een beetje geluk (of ongeluk?) mogen we binnenkort misschien allemaal GAS-boetes uitschrijven!

De gemeenteraad kan vandaag vier soorten administratieve sancties bepalen, namelijk 1) de administratieve geldboete, met een maximum van 250 euro, 2) de administratieve schorsing van een door de gemeente afgegeven toestemming of vergunning, 3) de administratieve intrekking van een door de gemeente afgegeven toestemming of vergunning, of 4) de tijdelijke of definitieve administratieve sluiting van een inrichting.

Momenteel wordt echter gewerkt aan een wetswijziging inzake GAS. GAS-boetes zullen na de inwerkingtreding van deze nieuwe wet kunnen oplopen tot 350 euro in plaats van 250 euro. Het maximum voor minderjarigen is vastgelegd op 175 euro in plaats van de huidige 125 euro. De groep minderjarigen wordt uitgebreid aangezien men dan reeds een GAS-boete kan krijgen vanaf 14 jaar in plaats van 16 jaar. In de nieuwe GAS-wet worden gemeenschapsdienst en lokale bemiddeling als duidelijk omschreven alternatieven voor een GAS-boete aangeboden. Net zoals in de huidige regelgeving het geval is, blijft bemiddeling voor minderjarigen verplicht en kan een gemeenschapsdienst van maximum 15 uur worden voorgesteld. Nieuw is ook het plaatsverbod dat door de burgemeester kan worden opgelegd. De Kamercommissie Binnenlandse Zaken heeft deze verstrenging van de GAS-wet op woensdag 15 mei goedgekeurd en naar alle waarschijnlijkheid wordt dit op donderdag 30 mei gestemd in het parlement.

Een doordacht GAS-beleid kan kansen en mogelijkheden bieden, maar de GAS-wet brengt ook een aantal bekommernissen met zich mee. Onder andere het recht om jong te zijn, de scheiding der machten, het gebruik van de openbare ruimte, het recht om sociale actie te voeren en het gevaar van willekeur en rechtsonzekerheid.

Onmacht regeert, GAS floreert

Gemeenten en steden gebruiken GAS te pas en te onpas om overlast te bestrijden, maar ook om de gekste handelingen te bestraffen. Een greep uit het aanbod van de Vlaamse GAS-reglementen:
Het is verboden op een openbare plaats ijskegels aan de buitenkant van de daken te laten hangen (Dendermonde).
Het is verboden personen te doen schrikken (Lokeren).
Waar bestratingswerken uitgevoerd worden, zal gedurende 15 dagen het op het plaveisel uitgestrooide zand niet mogen weggenomen worden (Gent).
Het is verboden op de rug- en zijleuning van de openbare banken te zitten of de banken te bevuilen (Hasselt).
Enkel de biologisch afbreekbare confetti met een diameter van ± 10 mm zal nog worden toegelaten (Wellen).
Het is verboden personen die aan een besmettelijke ziekte lijden te vervoeren of te doen vervoeren met een ander vervoermiddel dan met een speciale ziekenwagen (Schaarbeek).

Zoals men kan zien, wordt er dus niet overdreven als men zegt: “Je kan het zo gek niet bedenken!” Wat zal het volgende zijn? Een verbod op huilende baby’s? Bij een afspraak met vrienden verplicht zijn elkaar ergens binnen tegemoet komen want anders is er sprake van samenscholing? Indien je niest op straat of op een overvolle tram, moet je verplicht drie dagen binnenshuis verblijven, want je zou wel eens iemand kunnen besmetten? Of kan je misschien beter meteen op je kleding een speldje hangen waarop vermeld staat dat je ziek bent? En wat als je per ongeluk te hard lacht met de schitterende mop die je zonet hoorde? Een ideetje voor de cameraliefhebbers onder ons is misschien om drones in te schakelen voor het voorkomen, opsporen en bestrijden van overlast. Of gaat dit een beetje te ver? En zo kunnen we nog even doorgaan. Moet er niet stilaan een belletje beginnen rinkelen wanneer er situaties ontstaan zoals een jury van het tijdschrift Humo die de allerabsurdste GAS-boete wil terugbetalen? Dit belletje mag uiteraard niet te luid rinkelen, want dat zou wel eens voor overlast kunnen zorgen!
GAS is alomtegenwoordig, dat kan niet meer worden ontkend. Wat ook niet kan worden ontkend, is dat er wel degelijk moet worden opgetreden tegen bepaalde vormen van overlast, zoals wildplassen en sluikstorten (wat oorspronkelijk de bedoeling was van GAS). GAS zou hier vooral als stok achter de deur moeten dienen. Eerst en vooral moeten steden en gemeenten voldoende infrastructuur voorzien (bijvoorbeeld meer openbare toiletten en vuilnisbakken). Als er ondanks deze maatregelen nog steeds wordt wildgeplast en gesluikstort, kan een GAS-boete soelaas bieden. Het GAS-systeem zou dus kansen kunnen bieden, als het verstandig wordt gebruikt. Laten we eerlijk zijn. Als GAS wordt afgeschaft, komt er gegarandeerd een ander instrument in de plaats om repressief op te treden tegen overlast. Wel kunnen er een aantal aanbevelingen worden gedaan waardoor het omstreden karakter van GAS toch wat kan worden afgezwakt.

Om de willekeur tegen te gaan zou er een limitatieve lijst moeten komen van gedragingen die openbare overlast kunnen vormen en die het onderwerp kunnen zijn van GAS. Dergelijke lijst zou kunnen voorkomen dat gemeenten en steden hun fantasie de vrije loop laten. Hieruit zouden gemeenten en steden dan kunnen kiezen en valt hun taak als wetgever weg. Dit komt meteen ook de scheiding der machten ten goede. Opdat ook hun taak als rechter zou wegvallen, zouden er tussen de gemeenten of steden en het gerechtelijk arrondissement afspraken kunnen worden gemaakt om de bestraffing van overlast in handen van het lokaal parket te laten. Tot slot is er nood aan wetenschappelijk onderzoek rond GAS en een grondige evaluatie van het huidige GAS-systeem. Daarbij moet worden nagegaan of de doelstellingen (ontlasting van de parketten en tegengaan van straffeloosheid) van de wetgever werden bereikt. Idealiter zou deze evaluatie plaatsvinden alvorens men de GAS-wet vernieuwt/uitbreidt.
Als er rekening wordt gehouden met deze aanbevelingen, zouden al vele excessen en misbruiken van GAS worden vermeden. Indien met cijfers en wetenschappelijk onderzoek wordt aangetoond dat GAS werkelijk efficiënt is voor overlast, kan dit instrument waardevol worden. Maar zoals reeds duidelijk werd gemaakt, kan het niet verder hoe het GAS-systeem nu bezig is. Op de manier dat het GAS-systeem is geëvolueerd en nog verder zal evolueren, verglijden we binnenkort in een controlestaat waarin iedereen elkaar controleert, al dan niet met een camera, en niemand nog kan doen en laten wat hij/zij wil.

Besluit

Willen we evolueren naar een samenleving waar dagdagelijkse handelingen worden bestraft? Willen we evolueren naar een samenleving waar we steeds worden gevolgd door een camera en zo worden bestraft voor dagdagelijkse handelingen? Willen we onze vrijheid en onze privacy opgeven in ruil voor zogezegde veiligheid? Het eindpunt van GAS is duidelijk nog niet in zicht. Maar als dit zo blijft evolueren, waar zal het dan eindigen? Onveiligheidsgevoelens zijn nu eenmaal onverzadigbaar, het is nooit genoeg. Dit geeft steden en gemeenten vrij spel om steeds daadkrachtiger en repressiever op te treden. Daarom zeggen wij vol overtuiging “GAS? NEE BEDANKT!”.