Zo houden datahandelaren ons in de gaten

you-are-for-sale-databrokersZonder dat je het doorhebt, worden onze persoonlijke data elke dag verhandeld. Een wereld waar dagelijks miljoenen in omgaan. Toch weten we weinig van deze handel af. Wat gebeurt er precies met onze gegevens? Maaike Goslinga ging voor De Correspondent op onderzoek in een wereld waarin je constant wordt geobserveerd, geregistreerd en geïnterpreteerd.

Goslinga spitste zich voor haar onderzoek toe op Nederland, waar zo’n 200 datahandelaren actief bleken te zijn. Er wordt duidelijk dat deze bedrijven veel informatie over ons hebben, maar dat ze vaag blijven over hoe ze daadwerkelijk aan die informatie komen. Informatie wordt over en weer verkocht en het is totaal niet meer te overzien waar je gegevens zich bevinden. Het is dus mogelijk dat gegevens over jou in een systeem zitten zonder dat je daar weet van hebt of toestemming voor hebt gegeven, dat je daardoor vervolgens niet in aanmerking komt voor een lening, én dat het onmogelijk is om erachter te komen waarom dat het geval is.

“Bedrijven mogen persoonsgegevens verhandelen als je daar toestemming voor hebt gegeven. Toch is het voor burgers onduidelijk waar zij precies toestemming voor geven. Zij kunnen zich bovendien niet onttrekken aan datavergaring van bedrijven en hun partners. Je wordt hoe dan ook in een profiel geplaatst – is het niet op basis van je eigen data, dan wel op die van anderen. Uit mijn onderzoek blijkt dat het ook onduidelijk is waar data uiteindelijk belanden en waar die voor worden gebruikt.”

Het is een situatie waar een burgerrechtenorganisatie als Bits of Freedom zich terecht zorgen over maakt.

“In de toekomst zullen we nog véél meer data achterlaten bij wat we doen en laten. Dat betekent dat burgers nu al veel duidelijker moeten worden geïnformeerd over wat er met onze gegevens gebeurt. Met wie worden je gegevens gedeeld? En wat zijn de effecten daarvan voor jou? Je zou ervoor moeten kunnen kiezen dat andere partijen jouw gegevens helemaal niet in handen krijgen.”

Bits of Freedom dringt daarom aan op transparantie, controle en handhaving. Maar pleit tegelijk ook voor een meer structurele oplossing.

“Deze informatiemarkt neemt alleen maar toe als gevolg van ontwikkelingen zoals de internet of things en big data. Nu al deinzen andere marktpartijen er niet voor terug om gevoelige informatie bij datahandelaren op te vragen. Dat betekent dat we meer waarborgen voor burgers moeten inbouwen.
Waarom moet je als je ergens online iets koopt je gegevens aan derde partijen geven die je helemaal niet kent? Waarom kun je je daarna pas achteraf tegen direct marketing verzetten? Die keuze hoort vooraf mogelijk te zijn. Ook moet er meer transparantie zijn van en controle op het hergebruik van gegevens door andere organisaties. Ook door overheden. Het voorstel voor een nieuwe Europese privacywet wil hergebruik van gegevens makkelijker maken. Dat is het onderuit halen van privacybescherming en dat kan niet.
Het is dus heel belangrijk dat profilering strenger gereguleerd gaat worden. Zo moet je het weten als je op grond van een profiel anders wordt behandeld en moet je inzage kunnen krijgen in het hoe en waarom achter dat profiel. Ook moeten we bepaalde eisen kunnen stellen aan profielen, zowel over de kwaliteit als over de veiligheid van de gegevens.”

Heel Holland Transparant

Om het allemaal wat concreter te maken, lanceerden Bits of Freedom, De Correspondent en Atelier Yuri Veerman de website Heel Holland Transparant. Daar doen ze in het openbaar wat duizenden bedrijven dagelijks achter de schermen doen. Namelijk een risicoprofiel opstellen van (in dit geval willekeurig gekozen) Nederlanders. Dat bleek allemaal verontrustend makkelijk te zijn. Het resultaat is een confronterende website, zeker als je weet dat de initiatiefnemers slechts een fractie publiceren van wat ze werkelijk verzameld hebben. Het maakt meteen ook het belang duidelijk van een veel strengere regelgeving en een veel striktere handhaving daarvan.