De illusie van controle

damiaan-denys

Damiaan Denys in De Standaard Weekblad:

“Hoe minder controlemechanismen, des te vrijer een samenleving. Het veiligste land is dat waar de minste politieagenten nodig zijn. Bij aanslagen zou je net moeten inzetten op datgene wat vertrouwen creëert: onderwijs, cultuur, de opleiding van andersdenkenden.”

Het citaat komt uit een lang interview met filosoof, psychiater en ‘angstexpert’ Damiaan Denys. Jammer genoeg verschenen bij De Standaard Plus, dus enkel toegankelijk voor abonnees. Jammer want in het interview zegt Denys een heleboel zaken die tot nadenken stemmen, onder meer over de manier waarop we onze vrijheid offeren omdat we bang zijn ze te verliezen. Daarom hieronder nog een paar citaten.

Meer regels, meer controle. Angst wordt politiek misbruikt, dat is altijd zo geweest. Je krijgt een steeds strakker gereglementeerde samenleving. Het sluipt erin, mensen zien dat blijkbaar niet. Ook omdat we, door onze virtuele realiteit, de illusie hebben in een vrije, onbegrensde wereld te leven.

De illusie van controle is doorgedrongen tot in de diepste vezels van onze maatschappij. Het is contraproductief. Artsen zijn tegenwoordig meer bezig met het invullen van papieren en checklists dan met hun patiënten. Hetzelfde geldt voor leerkrachten of kinderverzorgers.

Denys heeft het ook over het mensbeeld dat aan de controledwang ten gronde ligt.

Nu gaan we vooral uit van het slechte. Je ontneemt de mens elke prikkel voor een interne moraliteit. Alles is veruitwendigd in regels en straffen. Dan gaan we de grenzen aftasten. Als het niet verboden is, mag het. Er is lef nodig om die spiraal te keren. Het zou ook veel opbrengen. Wantrouwen kost onze maatschappij miljarden; Nederland geeft 13 miljard euro per jaar uit aan veiligheid. Bedenk hoeveel geld je kunt vrijmaken als we wat meer vertrouwen kunnen installeren.

En op de vraag of er nog een weg terug is uit de angstcultuur:

Toch wel. Kijk naar Rotterdam. Daar hadden ze grote problemen met criminaliteit en veiligheid. Ze hebben die trend gekeerd met grootschalige stadsinnovatie. De dingen die ze deden, zijn contra-intuïtief. Ze hebben de stad mooi gemaakt: winkels mogen geen ijzeren rolluiken meer installeren, alles moet open zijn met veel glas en licht. Het effect is enorm. De stad herleeft, met gezellige restaurants en kinderen die op straat spelen. Het is net het omgekeerde van wat in België wordt gedaan: camera’s installeren en het leger op straat sturen.

Of Rotterdam nu echt een schoolvoorbeeld is van hoe we het wel moeten aanpakken, weten we niet. Maar dat de angstcultuur en de controlewaan maatschappelijk een doodlopende straat zijn, is wel zeker. Verfrissend dat iemand tegen die verstikkende tijdsgeest durft in te gaan.