Van veiligheid naar paranoia (ook bij minister Jambon)

Sedert de zelfmoordaanslagen in Parijs, Brussel, Nice en Berlijn verwijzen politici, veiligheidsexperts en media steeds vaker naar Israël als het goed voorbeeld van georganiseerde veiligheid. Sommigen spreken zelfs over de ‘Israëlisering van Europa’. Tegenlicht ging in Staat van paraatheid volgens Israël op zoek naar wat dat veiligheidsmodel precies is. Is het toepasbaar op Europa en welk wereldbeeld importeert ons continent daarmee?

Het resultaat is een verhelderende én schokkende blik achter de schermen van de veiligheidsindustrie, zoals die door Israël geëxporteerd wordt. Het land functioneert als een soort continu laboratorium in het midden van de internationale wapen- en veiligheidsindustrie. Het adviseert overheden en organisaties over de hele wereld, ook in Europa, over de noodzakelijke veranderingen om terreur te bestrijden en veiligheid zoveel mogelijk te waarborgen. En heeft er ondertussen big business van gemaakt. Cameratoezicht, automatische grenscontrole, citytanks, gezichtsherkenning, biometrische databanken. Noem maar op, er is steeds wel een Israëlisch bedrijf dat kan leveren.

Maar dat is niet het enige wat Israël op die manier exporteert. Aan dat economisch “succes” hangt ook een Israëlisch model vast. Europese en dus ook Belgische politiekorpsen, veiligheidsdiensten en stadsbesturen importeren samen met de technologie ook een state of mind over wat een veilige samenleving is.

Neem bijvoorbeeld het profilen van individuen. In de woorden van Menna Bacharach, een veiligheidsconsultant gespecialiseerd in het beveiligen van vliegvelden, klinkt dat bijna onschuldig. “We weten dat 99 procent van de passagiers geen kwaad in de zin heeft. Dus focussen we op degenen die we verdacht vinden. We interviewen ze, zetten ze apart, verzamelen zo veel mogelijk data als we kunnen, zelfs als er geen veiligheidsdiensten bij betrokken zijn. De profielen zijn gebaseerd op analyses van eerdere aanvallen en toekomstscenario’s. Als we iets verdachts zien, zorgen we dat die verdenking onschadelijk wordt gemaakt.”

Maar op dit soort profilering is ook veel kritiek. Het systeem leidt tot rassenonderscheid en intimidatie van iedereen die aan een bepaald profiel voldoet. De laatste trend is om mensen met een specifieke politieke agenda de toegang te weigeren, wat een hellend vlak is. De optelsom van vele jaren profileren zorgt ook dat hele groepen het label ‘verdacht’ krijgen, wat deze mensen op hun beurt extra wantrouwend heeft gemaakt richting Israël.

Voorbeeldland voor minister Jambon

Datzelfde Israël is voor minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken Jan Jambon blijkbaar een gidsland. In de documentaire is hij een van de opvallende aanwezigen op de International Homeland and Cyber Security Conference in Tel Aviv, een tweejaarlijkse conferentie en showcase van de Israëlische veiligheidsindustrie. Tijdens een paneldiscussie verklaart hij daar dat de Belgen allerlei nieuwe veiligheidsmaatregelen accepteren. De aanslagen hebben het veiligheidsbewustzijn vergroot, zegt hij. Als regisseur Nirit Peled vraagt of dat hem zorgen baart, antwoordt hij: ‘Je hebt natuurlijk altijd zonderlingen, maar opiniepeilingen laten zien dat zeventig tot tachtig procent de nieuwe maatregelen steunt.’ Minister Jambon was op de beurs overigens ook een geïnteresseerd shopper. Om die vermeende meerderheid te bedienen, kijkt Jambon dus richting Israël en bouwt hij lustig verder aan een gespierd veiligheidssysteem. Met alle gevolgen vandien.

Regisseur Nirit Peled vat het in een artikel voor de Correspondent zelf samen:

Israël is een laboratorium voor de veiligheids- en wapenindustrie, een broedplaats voor technologieën en procedures die de rest van de wereld enthousiast importeert. Maar hele groepen labelen als verdacht isoleert ze. Het ontregelt levens, het voedt de wrok. Importeren we de innovaties van Israël, dan importeren we ook de Israëlische mentaliteit. We importeren de conflicten en de oorlog.

Op die manier maken we de achterdochtige paranoïde staat, waar we nu al in leven, alleen maar sterker. Militarisering van onze veiligheid is geen oplossing. Ook dat toont het Israëlisch model.