Camera’s in joodse wijk in Antwerpen controleren nu synagogegangers

De veiligheidscamera’s die Antwerpen tijdens de terreurcrisis massaal in de joodse wijk plaatste, dienen nu om te achterhalen of achter de gevels de coronamaatregelen niet overtreden worden. Dat blijkt uit onderzoek van De Standaard. Privacy-specialisten wijzen er op dat het gebruik van de camera’s strikt juridisch in orde kan zijn, maar dat dit niet wil zeggen dat er geen ethisch ­probleem is.

Eind 2013 besloot Antwerpen zijn Diamantwijk fors sterker te gaan beveiligen, met tientallen nieuwe camera’s in de omgeving van een zeventigtal joodse instellingen, zoals synagogen. “Deze straten staan permanent onder hogere terrorisme­dreiging”, motiveerde burgemeester Bart De Wever (N-VA) die beslissing in de gemeenteraad. In mei 2014 volgde de aanslag op het Joods Museum in Brussel en werd het netwerk versneld uitgerold.

“De camera’s kunnen op elk ­object inzoomen en personen volgen tot die in het zicht van de volgende camera komen”, zei het kabinet van de burgemeester toen aan Joods Actueel. “Dat biedt nu mogelijkheden waarover we eerder niet beschikten.” In de nasleep van de ­jihadistische aanslagengolf in ­Europa van 2015 en 2016 werd het cameranetwerk in de wijk nog verder verstevigd, waardoor die tot de ­wellicht meest gesurveilleerde plek van het land evolueerde.

Dat uitgebreide cameranetwerk wordt tijdens deze coronacrisis ­ingezet om na te gaan of niet alleen op straat, maar ook achter de ­gevels van de gemonitorde inrichtingen de coronamaatregelen ­mogelijk geschonden worden, blijkt uit onderzoek van De Standaard. De Antwerpse politie ­consulteert de camerabeelden wanneer ze tips krijgt over mogelijke illegale ­samenscholingen, maar de politie gaat via de camera’s ook proactief op zoek naar overtredingen.

De Standaard heeft kennis van processen-verbaal waarin de politie aangeeft dat het ingrijpen er kwam nadat op camerabeelden was gezien dat er meer dan het toegelaten aantal personen een ­synagoge binnenstapten. Bij de pv’s zaten ook screenshots van de camerabeelden als bewijs. In een ander geval werd binnengegaan in een feestzaal nadat op de camera’s gezien was hoe een grote hoeveelheid etenswaren was aangevoerd.

Inval met slijpschijf

De afgelopen maanden werden er in de joodse wijk meerdere grootschalige inbreuken op de coronamaatregelen vastgesteld. Op 24 en 26 november 2020 werden privéfeesten stilgelegd, waarbij de politie één keer een slijpschijf moest gebruiken. Die incidenten vonden plaats in straten waar camera’s ­opgesteld staan. De Antwerpse ­politie kon niet zeggen of in die ­gevallen gebruik werd gemaakt van de camera’s.

Op 26 december vorig jaar en op 23 januari 2021 – op die laatste ­datum tot tweemaal toe – waren er politie-interventies bij de synagoge in de Van Spangenstraat, achter het Antwerpse Centraal ­Station. Volgens onze informatie lagen ­camerabeelden mee aan de basis van de invallen, waarbij meerdere inbreuken werden vastgesteld.

Veel joodse gelovigen interpreteerden de coronamaatregelen zo dat er vijftien mensen per gebedsruimte toegelaten waren – een ­synagoge telt meerdere van zulke ruimtes. Op 26 januari verduidelijkte het ministerieel besluit dat het om vijftien personen per gebouw gaat. ‘Die mensen voelen zich geviseerd, wat geheel onterecht is’, zei De Wever over orthodoxe gelovigen naar aanleiding van het incident op 26 december.

Discriminatie

Strikt juridisch kan het gebruik van de camera’s in orde zijn, zeggen specialisten. In een rondzendbrief die de handhaving van de ­coronamaatregelen moet stroomlijnen, stelde het College van Procureurs-Generaal in juni vorig jaar dat via het gebruik van onder meer beelden van bewakingscamera’s inbreuken op de coronamaat­regelen ‘opgespoord en vastgesteld’ kunnen worden. ‘Dat wil niet zeggen dat er geen ethisch ­probleem is’, zegt professor ­Rosamunde Van Brakel (VUB), die gespecialiseerd is in surveillance.

De wetten en Europese richtlijnen die privacy en cameragebruik regelen, beschermen expliciet gevoelige data, zoals informatie over geloofsovertuigingen. Camera’s mogen niet ‘gericht zijn op het ­inwinnen van informatie’ over de etnische oorsprong of gezondheidstoestand, maar ook niet op de ‘religieuze of levensbeschouwelijke overtuigingen’ van personen. ‘Dit is zeer gevoelige informatie’, zegt Hielke Hijmans, voorzitter van de geschillencommissie van de Gegevensbeschermingsauto­riteit, de vroegere Privacycommissie, over het gebruik van de camera’s. ‘Discriminatie loert om de hoek.’

Kerken en moskeeën

Intussen staan ook in veel andere Antwerpse wijken in totaal honderden beveiligingscamera’s. Toch blijft het netwerk in de joodse wijk een van de meest geconcentreerde in Antwerpen. Bovendien zijn de camera’s in de andere ­wijken minder gericht op speci­fieke instellingen. In de buurt van gebedshuizen van andere religies zoals kerken of moskeeën staan bijvoorbeeld niet consequent ­camera’s geïnstalleerd.

‘Wij gebruiken ons camera­netwerk onder meer om de naleving van de coronamaatregelen te monitoren’, zegt Willem Migom, woordvoerder van de Antwerpse politie. ‘Soms werkt het ook omgekeerd en stellen we na een melding van een burger via de camera’s vast dat er geen sprake is van een ­samenscholing.’ Migom geeft aan dat er ook in andere wijken tussenkomsten hebben plaatsgevonden na vaststellingen via camera’s.

‘De cameradichtheid in de joodse wijk is inderdaad groter dan in de meeste andere wijken van de stad.’ Hij geeft aan dat bepaalde ‘corona-hotspots’ preventief in de gaten kunnen worden gehouden, zoals pleinen of de kaaien maar ook plaatsen in de joodse wijk. ‘We kunnen er niet omheen dat er meerdere inbreuken vastgesteld werden in bepaalde inrichtingen daar’, zegt Migom. ‘Als er eender waar vaststellingen zijn gedaan, is het logisch die nadien op te volgen. Dat heeft niets met het joodse karakter ervan te maken.’

De politie stelt verder dat de ­camerabeelden niet gericht zijn op het identificeren van personen en hun godsdienst. ‘Het gaat puur over het naleven van de geldende coronamaatregelen.’ De politie kon niet zeggen of er het afgelopen jaar ook invallen waren in kerken, moskeeën of andere gebedsplaatsen, noch of dat al dan niet op basis van camerabeelden was. De woordvoerder van De Wever verwees voor een reactie door naar de politie.

Bron: De Standaard