In een paar weken tijd heeft het coronavirus de wereldeconomie vrijwel tot stilstand gebracht en ligt het kapitalisme op de intensive care. Grote techbedrijven staan te popelen om hun ‘oplossingen’ in te zetten tegen de corona-pandemie. Het is een concrete uiting van wat Evgeny Morozov het solutionisme noemt: die ideologie die stelt dat er nu eenmaal geen alternatief is voor het kapitalisme, en dat we de problemen die het veroorzaakt hooguit kunnen verhelpen met digitale pleisters. Dat is gevaarlijk, schrijft Morozov. Niet zozeer vanwege de privacy, maar omdat dit ondemocratische gereedschap straks dreigt te worden ingezet voor álle problemen van de mensheid. Het digitale ‘solutionisme’ vernauwt onze horizon – net nu we onze verbeeldingskracht en nieuwe vormen van sociale organisatie zo hard nodig hebben.
Het huidige debat over het juiste technologische antwoord op covid-19 voelt verstikkend (…). Het gaat enerzijds over de afweging tussen privacy en volksgezondheid, en anderzijds over de noodzaak om innovatie bij start-ups te stimuleren. Waarom zijn er geen andere opties? Is het misschien omdat we ons digitale universum volledig hebben laten inlijven door digitale platforms en telecombedrijven?
Zij runnen die industrie met maar één doel: hou het microtargeten aan de gang, en laat de microbetalingen rollen. Het gevolg is dat er nauwelijks aandacht is besteed aan het bouwen van digitale technologie die op macroniveau anoniem inzicht kan bieden in het collectieve gedrag van niet-consumenten. De digitale platforms van vandaag zijn plekken voor geïndividualiseerde consumptie, niet voor wederzijdse hulp of solidariteit.
En hoewel die platforms ook ingezet kunnen worden voor niet-marktgebonden doelen, vormen ze een wankel fundament voor een politieke orde die uit andere spelers bestaat dan consumenten, start-ups en ondernemers. Zolang we die digitale platforms niet opeisen voor een krachtiger democratisch leven, zullen we decennialang veroordeeld blijven tot de treurige keuze tussen ‘progressief’ en ‘bestraffend’ solutionisme.
Daar heeft onze democratie onder te lijden. Het solutionistisch vuur dat covid-19 heeft aangestoken laat zien hoe extreem afhankelijk de daadwerkelijke democratieën zijn van de ondemocratische, private macht van de tech-platforms. Onze eerste stap zou het plotten van een post-solutionistische koers moeten zijn – een die het volk zeggenschap geeft over die digitale platforms.