Hoogleraar Webtechnologie Ruben Verborgh legt in een opiniebijdrage voor De Standaard uit hoe je de macht van grote technologiebedrijven kan terugdringen door gebruikers controle te geven over hun persoonlijke data. Als voorbeeld geeft hij de digitale datakluizen waar hij samen met internetpionier Tim Berners-Lee aan werkt. Die moeten het mogelijk maken om onze gegevens op een veilige manier te bewaren en informatie te delen met contacten die niet op hetzelfde platform zitten. Ze zijn een voorbeeld van de noodzakelijke decentralisatie van het web, als tegengewicht tegen de hypercentralisatie van gegevens en gebruikers, en bijgevolg van macht bij de techreuzen.
▬
Ruben Verborgh – Tem de Big Tech: stop data in privékluizen
De invloed van internetreuzen zoals Facebook en Youtube op onze maatschappij wordt almaar meer ter discussie gesteld. Na aanhoudende kritiek hebben grote technologiebedrijven in hoog tempo stappen gezet die tot voor kort ondenkbaar leken. Reddit, Youtube, Twitch, Twitter, Snapchat en Facebook hebben de afgelopen tijd nieuwe maatregelen geïmplementeerd om haatzaaiende boodschappen en online desinformatie te bestrijden. Deze veranderingen zijn een duidelijk teken dat het ongereguleerde webbeleid van weleer stilaan voorbij is. Maar het publieke debat richt zich nog te weinig op de structurele tekortkoming van de online economie, namelijk het gebrek aan controle van gebruikers over hun eigen data. Dat model moeten we dringend herzien.
In de beginperiode van het web stonden computers rechtstreeks met elkaar in verbinding en werden data opgeslagen op eigen harde schijven. Met de intrede van het nieuwe millennium veranderde onze digitale communicatie naar een gecentraliseerd systeem. Op de servers en platformen van een handvol technologiebedrijven wordt informatie bewaard en uitgewisseld. Miljarden mensen zijn daardoor afhankelijk geworden van enkele marktleiders om informatie met elkaar te delen. In het huidige verdienmodel hebben deze bedrijven de volledige controle over onze data. Dat heeft geleid tot een ontwrichting van de markt en een volledig gebrek aan concurrentie.
Op zichzelf hoeft centralisatie geen probleem te zijn. Er zijn goede redenen om mensen bij elkaar te brengen op een enkel platform. Een navigatieapp zoals Waze maakt bijvoorbeeld dankbaar gebruik van grote hoeveelheden data en biedt uitgebreide functies aan. Soms wil je als gebruiker gewoon de meest gemakkelijke en betrouwbare optie. De situatie verandert wanneer we niet meer kunnen kiezen welk platform we gebruiken, zoals in het geval van socialenetwerksites als Facebook.
Overstappen onmogelijk
De huidige marktleiders doen er alles aan om hun monopolie te behouden en de introductie van nieuwe platformen te verhinderen. Van netwerk veranderen is zo goed als onmogelijk, aangezien we onze berichten, foto’s en contacten niet kunnen meenemen naar een ander platform. Niet alleen hebben we geen controle over onze data, ook communicatie van het ene netwerk naar het andere is uitgesloten. Eigenlijk is dat oneerlijke concurrentie. Waarom is het wel mogelijk om een telefoonnummer te behouden wanneer we van aanbieder veranderen, maar niet om onze data op te vragen om voor een andere app te gebruiken? Net zoals we ook naar vrienden kunnen bellen die bij een andere telecomoperator zijn aangesloten, zouden we met elkaar moeten kunnen communiceren ongeacht de app die we daarvoor gebruiken.
Dat gebrek aan concurrentie schaadt de gebruiker: voor de bedrijven die de markt domineren, is het geen noodzaak om hun gebruikservaring of platform fundamenteel te veranderen en rekening te houden met privacy of ethische bezwaren over een fenomeen als fake news. Bovendien remt dit marktmodel innovatie. Nieuwe initiatieven die wel rekening houden met de politieke implicaties van hun platform of die gebruikersdata niet inzetten voor advertentiedoeleinden, hebben in deze markt geen enkele overlevingskans.
Om de scheefgegroeide machtsverhouding recht te trekken, moeten we onze data terugeisen. Samen met internetpionier Tim Berners-Lee werk ik aan digitale datakluizen die het mogelijk zullen maken om onze gegevens op een veilige manier te bewaren en informatie te delen met contacten die niet op hetzelfde platform zitten. Zulke oplossingen zullen ons niet alleen beschermen tegen grootschalige datalekken, ook innovatie door onafhankelijke appbouwers zal opnieuw mogelijk worden.
Decentraliseer het web
De kritiek op ’s werelds dominante technologiebedrijven blijft ondertussen aanzwellen. Structurele problemen worden niet adequaat aangepakt. Politieke reclame is nog steeds niet transparant, nepnieuws kan nog steeds makkelijk verspreid worden en filterbubbels (berichten en informatie krijgen die bij je profiel passen) zaaien meer polarisatie dan ooit tevoren.
Als we oplossingen willen vinden voor die problemen, dan is de decentralisatie van het web noodzakelijk. De kern van de zaak wordt uiteindelijk niet veroorzaakt door een enkel sociaal netwerk, maar door de hypercentralisatie van gegevens en gebruikers, en bijgevolg van macht. De eerste stap naar een oplossing is om elk individu de controle te geven over zijn gegevens, bijvoorbeeld door met persoonlijke datakluizen te werken.
Gisteren verhoorde het Amerikaanse Congres Facebooktopman Mark Zuckerberg in een antitrustzaak. Ook de ceo’s van Amazon, Google en Apple moesten zich verantwoorden voor de problematische gevolgen van hun marktdominantie. Het is tijd voor een paradigmaverschuiving. Gaan we als maatschappij het web opnieuw beschouwen als een algemeen goed, dat open en vrij zou moeten zijn, of leggen we de toekomst van ons digitale leven in de handen van enkele datamachtige bedrijven?