Je kan het bezwaarlijk een verrassing noemen. Toch was het stukje over de Turnhoutse politiezone (zie hieronder) een opmerkelijke passage in Humo’s Dossier gezichtsherkenning. Het schetst nog maar eens de hardnekkigheid waarmee (sommige) politiezones per se hun zin – lees: het gebruik van gezichtsherkenning – willen doordrijven. Alsof het allemaal geen politiek, laat staan een maatschappelijk debat waard is. Op die manier wordt de druk nog wat verder opgevoerd op de wetgever voor een wettelijk kader waarbinnen politiediensten gebruik mogen maken van gezichtsherkenning. Lees het stukje hieronder (klik hier voor het volledige dossier gezichtsherkenning).
Wat vandaag niet legaal is, kan het morgen wel zijn, en sommige politiediensten lijken daarop vooruit te lopen. In een gunningsbestek van de Intercommunale Ontwikkelingsmaatschappij voor de Kempen (IOK), dat materiaal voor de lokale politiediensten aankoopt, staat dat geïnteresseerde bedrijven software moeten kunnen leveren die ‘toestaat om beelden van bepaalde personen op te slaan’. De politie wil tijdelijke databanken van gezichten kunnen aanleggen en de software moet hen in staat stellen op livebeelden op zoek te gaan naar personen. Navraag leert dat de vraag van de politiezone Turnhout kwam. Het materiaal is intussen geleverd.
HUMO Waarom hebben jullie dat aangekocht? Jullie mogen die software wettelijk gezien toch niet gebruiken?
RUDI REMIJSEN (commissaris politiezone Turnhout) «In de toekomst mogelijk wel. Maar daarvoor hebben we nog extra hardware nodig.»
In Turnhout gebruikt de politie al camera’s en software van het Chinese bedrijf Hikvision – dat kon zijn apparatuur overigens in heel België slijten, zoals bleek uit ons onderzoek in Humo 4245. Hikvision is betrokken bij de onderdrukking van de Oeigoeren in China en heeft software ontwikkeld om hen te kunnen herkennen op straat. De camera’s hangen ook in Chinese heropvoedingskampen.
HUMO Is de vraag van de Turnhoutse politie naar gezichtsherkenningssoftware wettelijk?
FRANK SCHUERMANS (Controleorgaan op de Politionele Informatie) «Het is niet verboden om dergelijk materiaal te kopen, maar de politiezone oefent zo wel druk uit op de overheden om het ook te mogen gebruiken.»
HUMO Kijkt u op van wat er in dat gunningsbestek staat?
SCHUERMANS «Ik vind het geen verrassing dat het over Turnhout gaat. De voormalige korpschef, Roger Leys, was een groot voorstander van nieuwe cameratechnologieën om criminaliteit te bestrijden: in Turnhout hingen de eerste Belgische camera’s die nummerplaten herkennen. Die ANPR-camera’s hangen nu overal in ons land – binnenkort zullen dat er 3.500 zijn – en ze slaan ook gegevens op, maar geen biometrische data zoals gezichtskenmerken. Maar die camera’s kunnen technisch gezien veel meer.»
HUMO In 2017 bleek dat de federale regering in het gunningsbestek voor de ANPR-camera’s eiste dat de nieuwe toestellen ook gezichten moeten kunnen herkennen.
SCHUERMANS «Dat klopt. Maar omdat daar geen wettelijke basis voor was, is die eis weggevallen in de definitieve gunning. Ik vind het wel opmerkelijk dat de federale overheid een bestek heeft uitgeschreven voor technologie die ze wettelijk gezien niet mag gebruiken.»
HUMO Nu lijkt het wel of de politiediensten achter de schermen experimenteren en daarna bekijken of hun experiment wel wettelijk is.
SCHUERMANS «De politie staat niet altijd stil bij wat er met zeer gevoelige gegevens kan gebeuren, en wat juridisch wel en niet mag. In de zaak-Clearview zijn alle videobeelden en gegevens van een dossier over kinderporno in handen van een Amerikaans bedrijf gekomen. Aan Clearview is intussen gevraagd om die beelden te wissen, maar dat is vooralsnog niet gebeurd. We hebben er het raden naar waarom.»
HUMO Vreest u dat er onder de waterlijn nog meer wordt geëxperimenteerd?
SCHUERMANS «Momenteel maak ik me weinig zorgen. Bij de politiediensten groeit het bewustzijn rond privacy. Bovendien kost die technologie veel geld, en de politie heeft niet bepaald middelen op overschot. Het is geen toeval dat de twee rechercheurs in de affaire- Clearview met een gratis proeflicentie werkten.»
Matthias Dobbelaere-Welvaert, jurist en privacy-activist, maakt zich wél zorgen. Hij heeft The Ministry of Privacy opgericht, een organisatie die onder meer strijdt tegen gezichtsherkenning op straat.
MATTHIAS DOBBELAERE-WELVAERT «Frank Schuermans is een competente man, maar zijn dienst telt te weinig mensen (negen, red.) om alle politiediensten te kunnen controleren. Bovendien vind ik hem te optimistisch. Volgens mij wordt er achter de schermen wel geëxperimenteerd op de grens van wat wettelijk is toegestaan. Dat de federale politie maandenlang heeft gelogen over het gebruik van Clearview, zegt ook veel.»