Surveillance op de werkplek

We weten allemaal dat veel werkplekken een permanent gecontroleerde zone zijn. We weten ook allemaal dat callcenters op dit gebied hoge toppen (of beter gezegd diepe laagtes) scheren. Toch stemt het nog steeds triest als we lezen hoe het er in de praktijk aan toe gaat. Dat gevoel hadden we alleszins toen we de getuigenissen lazen in het artikel “En centre d’appel, des salariés fliqués, surveillés, pressurés”.

Het artikel begint met het verhaal van een journalist die verneemt dat in een fabriek de werknemers letterlijk tot in de toiletten met bewakingscamera’s geconfronteerd worden. De journalist brengt het verhaal in zijn krant en het artikel doet nogal wat stof opwaaien. Het komt tot een proces waar de directie van de fabriek de gebruikelijke argumenten aanhaalt. Dat de camera’s het persoonlijk initiatief zijn van één van de directieleden, dat ze zelf ook wel beseffen dat camera’s op het toilet voor velen een gevoelige materie zijn, maar dat ze daartoe gedwongen waren om de daders van een aantal diefstallen en vernielingen te kunnen ontmaskeren. Gevolg: de directie wordt weliswaar verplicht om het personeel te verwittigen dat er camera’s (alsof die dat ondertussen nog niet weten), maar wordt voor de rest vrijgesproken omdat – in de woorden van de rechter – “het toilet een verlengstuk is van de werkvloer”.

De journalist is gechoqueerd omdat een rechter met zo’n uitspraak camerabewaking legitimeert op wat de meeste mensen toch als een intieme plek beschouwen. Maar tegelijk is hij niet verbaasd. De controlemaatschappij stopt immers niet aan de fabriekspoort, maar heeft er al lang en breed ingang gevonden – ook al omdat de werknemers er per definitie minder ontsnappingsmogelijkheden hebben. Het is het verhaal van veel werkplekken, maar het is ook bij uitstek het verhaal van callcenters. Dat blijkt alleszins uit de getuigenis van twee werknemers, vakbondsafgevaardigden in een callcenter in Amiens.

We laten u even meelezen over wat beiden “le flicage tranquille” noemen.

La société de la surveillance, le monde du travail est dedans depuis 30 ans. Et c’est particulièrement vrai pour les centres d’appel. Le matin, mes collègues se badgent en arrivant, puis ils se loguent à l’ordinateur et au téléphone de leur poste de travail, leurs appels sont enregistrés – parfois écoutés – et toutes leurs activités sont tracées, décortiquées.

Nous sommes surveillés par les outils informatiques, mais aussi directement par notre superviseur : nous travaillons sur un grand plateau ouvert, où tous nos gestes et nos conversations sont observés.

Wat ook opvalt: de getuigen werken voor Corialis, dat onder meer de telefoons voor France Télécom moet opvangen. Inderdaad, France Télécom is het bedrijf dat in het nieuws kwam met het hoge aantal zelfmoorden onder werknemers. De vakbondsafgevaardigden noemen dat geen toeval. Volgens hen is Corialis sedert tien jaar het laboratorium waar de methodes werden uitgetest die nu door het management ook bij France Télécom worden toegepast. En dus tot extreme stress en zelfs zelfmoord onder werknemers hebben geleid. Voor de werknemers van Corelia is het duidelijk: callcenters voorspellen de arbeidsomstandigheden waarmee in de toekomst ook veel andere werknemers geconfronteerd zullen worden.

Daarin speelt surveillance een prominente rol.

L’outil informatique facilite évidemment la surveillance. Depuis son écran de contrôle, le superviseur voit tout. Il sait si un salarié est en communication, s’il n’est pas en communication, s’il est aux toilettes, combien de temps il passe aux toilettes, etc… Et il n’a pas besoin de se déplacer pour faire des remarques, il lui suffit de passer un coup de fil. Le superviseur n’a même pas besoin de lever le nez de son écran, sinon pour nous mettre de temps en temps une claque symbolique.

De toekomst van onze arbeid? Dat belooft.